Giáo sư Dương Quảng Hàm, hiệu Hải Lượng (bút danh Uyên Toàn) sinh ngày 26 tháng 05 năm Mậu Tuất (14 tháng 07 năm 1898) ở làng Phú Thị, tổng Mễ Sở, phủ Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên (nay là huyện Châu Giang, tỉnh Hải Hưng) là con thứ 6 trong một gia đình có 8 người con. Ông từng là thanh tra Trung học vụ, Hiệu Trưởng trường Bưởi, là nhà nghiên cứu văn học, nhà giáo dục Việt Nam.
“Việt Nam văn học sử yếu” là cuốn sách được Dương Quảng Hàm lược khảo về văn học lịch sử Việt Nam trong bối cảnh không có quyển sách nào chép về văn học lịch sử nước ta. Đây là cuốn sách giáo khoa dành cho bậc trung học được Bộ Quốc gia Giáo dục tái bản lần hai năm 1951.
Tác giả đề cập đến nền văn học Việt Nam một cách khá toàn diện: Văn chương bình dân; các chế độ về việc học và việc thi; các thể văn; vấn đề ngôn ngữ văn tự, văn chương qua các thời kì (Lý, Trần, Lê, Mạc, Nam – Bắc phân tranh, cận kim); ảnh hưởng của nước Tàu; ảnh hưởng của nước Pháp; các bộ sử ký, địa chí; sự biến hóa các thể văn: Kịch, phê bình, văn xuôi, văn dịch, văn viết báo, các văn gia hiện đại…
Có thể nói rằng, đây là một cuốn lịch sử văn học Việt Nam có tính cách phổ thông đầu tiên được biên soạn bằng chữ quốc ngữ. Đặt trong nền học thuật bằng chữ quốc ngữ lúc đó đang hồi thịnh đạt. “Việt Nam văn học sử yếu” tỏ rõ sự vững chãi trong việc bao quát quá trình văn học dân tộc từ khởi nguyên đến đương thời, thu góp được hầu hết những kết quả sưu tầm, nghiên cứu của giới học giả tính đến thời điểm ấy, từ đó phác thảo một lịch trình diễn biến của văn học nước ta. Hiện nay, nhiều soạn giả vẫn thường sử dụng “Việt Nam văn học sử yếu” như một cuốn sách tra cứu, trích dẫn và sử dụng khá nhiều nhận xét, khá thiều thuật ngữ, phạm trù, định nghĩa… của sách này.
“Việt Nam văn học sử yếu” không chỉ có giá trị khảo cứu về văn chương mà trong chừng mực nhất định còn có giá trị khảo cứu về văn hoá. Cuốn sách hẳn cũng mang một số thiếu sót và hạn chế nhất định do điều kiện lịch sử hoặc điều kiện tư liệu. Tuy nhiên, những giá trị đã được thời gian thử thách của cuốn sách không vì thế mà sút giảm.
Cuốn sách “Việt Nam văn học sử yếu” do Nhà xuất bản Văn học ấn hành năm 2019 chắc chắn sẽ đáp ứng được nhu cầu nghiên cứu, học tập, tìm hiểu nền văn học và nền học thuật nước nhà của đông đảo độc giả.
Võ Minh Tuấn
