Phong tục Việt Nam là một vấn đề rất lớn, bao gồm nhiều lĩnh vực, đòi hỏi trình độ vừa bao quát, vừa chuyên sâu. “Việt Nam phong tục toàn biên” là công trình tổng hợp, sưu tầm và khảo cứu công phu của Giáo sư Vũ Ngọc Khánh về tập tục, lễ nghi, tín ngưỡng, nếp sống của con người, làng xóm, xã hội… những điểm mấu chốt trong các nét đẹp phong tục Việt Nam. Tác giả đưa ra bức tranh tổng quan về phong tục của Việt Nam và dành nhiều trang phân tích các tập tục, các bình diện phong tục với chủ đề con người và cuộc sống.
Phong tục có thứ trở thành luật tục, ăn sâu, bén rễ trong nhân dân rất bền chặt, có sức mạnh hơn cả những đạo luật. Trong truyền thống văn hóa của dân tộc ta, có nhiều thuần phong mỹ tục cần cho đạo lý làm người, kỷ cương xã hội,… trong các nét đẹp phong tục Việt Nam, cuốn sách được chia làm hai phần chính.
Phần 1: “Tổng quan về phong tục Việt Nam”, tác giả phân tích phong tục từ chuyện ăn – mặc – ở, các lễ tục trong vòng đời như: Quan hôn, tang chế, chuyện cưới hỏi, ma chay, tín ngưỡng thờ cúng, đời sống tâm linh… cho tới các bình diện: Phép vua lệ làng, sưu thuế, hương ước, chuyện vua quan, đạo thầy trò, việc học tập thi cử, thú vui nghệ thuật bình dân, chữa bệnh, làm thuốc, công trình kiến trúc, trò chơi dân gian…
Phần 2: “Diễn xướng dân gian” giới thiệu các điệu hát, điệu hò như: Hát then (Cao Bằng), Quan họ (Bắc Ninh), Hát Bả trạo (Quảng Ngãi), Hát cửa đình năm mới (Thanh Hóa), Hát bóng rỗi (Nam Bộ),… đến các trò diễn xướng, các lễ hội lớn của dân tộc như: Vật võ Liễu Đôi (Hà Nam), Giáo cờ giáo quạt (Thái Bình), Lễ hội Yên Tử (Quảng Ninh), Hội Đền Hùng (Phú Thọ), Hội Gióng, Hội Chùa Hương (Hà Nội), Hội Đền Kiếp Bạc (Hải Dương)…
Cuốn sách “Việt Nam phong tục toàn biên” được nhà xuất bản Văn hóa Dân tộc ấn hành năm 2018, sách dày 703 trang đã phác họa về đời sống tinh thần và các phong tục Việt Nam vô cùng phong phú, mang đậm bản sắc dân tộc và không thể lẫn với bất kỳ quốc gia nào khác. Đọc quyển sách có thể thấy một bức tranh tổng thể về các phong tục của đất nước, theo từng trang sách mang đến cho người đọc những xúc cảm thật trong lành và dung dị.
Võ Minh Tuấn
