Ngày 11 tháng 3 năm 1945, cuộc khởi nghĩa Ba Tơ nổ ra và kết thúc thắng lợi. Một trong những nhân tố quyết định sự thành công của cuộc khởi nghĩa đó là sự lãnh đạo sáng suốt của Tỉnh ủy; sự mưu trí, dũng cảm của những cán bộ, chiến sỹ đầu tiên của Đội du kích Cứu quốc Ba Tơ, gọi tắt là Đội du kích Ba Tơ. Với 17 cán bộ, chiến sĩ, trong tay chỉ có các vũ khí thô sơ, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, Ủy ban khởi nghĩa, sự ủng hộ, giúp đỡ của đồng bào các dân tộc Ba Tơ, họ đã trực tiếp tấn công vào sào huyệt của địch, đập tan sự thống trị của chúng, thành lập chính quyền cách mạng. Sau sự kiện trọng đại này, Đội du kích Ba Tơ được thành lập. Tuy chỉ tồn tại trong thời gian ngắn (từ tháng 3.1945 đến tháng 9.1945), nhưng Đội du kích Ba Tơ đã phát triển nhanh chóng, với hàng trăm cán bộ, chiến sĩ, là lực lượng nòng cốt trong cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám giành chính quyền năm 1945 ở Quảng Ngãi.
Cách mạng Tháng Tám thành công, Đội du kích Ba Tơ chuyển thành Giải phóng quân Lê Trung Đình và ngày càng lớn mạnh hơn. Những chiến sĩ du kích Ba Tơ ngày ấy, trở thành lực lượng nòng cốt tham gia xây dựng lực lượng vũ trang các tỉnh Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và trực tiếp chiến đấu ở khắp các chiến trường từ Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Bắc Sài Gòn đến các tỉnh miền Đông Nam Bộ, Hạ Lào…
Với lời thề “Hy sinh vì Tổ quốc”, lấy chiến đấu diệt thù làm đích, chiến đấu vì mục đích của giai cấp vô sản, của dân tộc…, Đội du kích Ba Tơ đã có nhiều cống hiến lớn lao trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng, trung thành với Đảng, với Tổ quốc và Nhân dân, là lực lượng tiền thân của lực lượng vũ trang Quân Khu 5 và Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng. Năm 2010, Đội du kích Ba Tơ và nhiều cán bộ, chiến sĩ Du kích Ba Tơ đã được Đảng và Nhà nước phong tặng Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Để ghi nhận sự cống hiến lớn lao và sự tri ân sâu sắc đối với cán bộ, chiến sỹ Đội du kích Ba Tơ trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Ngãi chủ trương biên soạn cuốn sách “Đội du kích Ba Tơ – Kỷ yếu và Biên niên sự kiện” do Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông ấn hành năm 2020 với số 413 trang gồm hai phần: phần Biên niên sự kiện ghi lại một cách khái quát những diễn biến quan trọng, chủ yếu của phong trào cách mạng trong tỉnh, chủ trương của Tỉnh ủy, Ủy ban Khởi nghĩa trước khi cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ nổ ra và thắng lợi: những hoạt động tiêu biểu, nổi bật của Đội du kích Ba Tơ từ khi thành lập đến Khởi nghĩa Tháng Tám thành công và những tháng cuối năm 1945, đầu năm 1946, khi Đội du kích Ba Tơ trở thành Giải phóng quân Lê Trung Đình, là lực lượng nòng cốt tham gia xây dựng lực lượng vũ trang nhiều tỉnh và trực tiếp chiến đấu chống thực dân Pháp trên các chiến trường Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam bộ, Hạ Lào… Và phần kỷ yếu còn ghi lại tên tuổi và những cống hiến trong quá trình xây dựng và chiến đấu của cán bộ, đội viên Đội du kích Ba Tơ từ khi thành lập đến cuối năm 1945 và một số hình ảnh các di tích lịch sử liên quan đến quá trình chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa, những địa điểm liên quan đến quá trình xây dựng phát triển và chiến đấu của du kích Ba Tơ trong những ngày Khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945.
Ngoài ra sách còn ghi tên của 98 cán bộ tỉnh, huyện và những cơ sở làm công tác quân nhu và tiếp tế lương thực, thực phẩm, vũ khí… cho Đội du kích Ba Tơ; một số hình ảnh các di tích lịch sử liên quan đến quá trình chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa và những địa điểm liên quan đến quá trình xây dựng, phát triển và chiến đấu của du kích Ba Tơ trong những ngày Khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945.
Thư viện Tổng hợp tỉnh xin trân trọng giới thiệu đến quý độc giả
Vân Trà
